مقدمه
امروزه علیرغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی در سبک های زندگی، بسیاری از افراد برای حل مسائل زندگی خود توانایی لازم را ندارند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره آسیب پذیر نموده است.کنار آمدن با فشارهای زندگی و کسب مهارت های فردی و اجتماعی، همواره بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده است. پس آموزش مهارت های زندگی برای تمام افراد لازم و ضروری می باشد.
در این جلسه به آموزش دو مهارت دیگر از مهارت های زندگی می پردازیم.
- مهارت حل تعارض
- مهارت حل مسئله
مهارت حل تعارض
اختلاف ممکن است همیشه رخ دهد. اما انسان می تواند از اختلاف ها به نفع خودش بهره ببرد. اما برای این نفع بردن در حل اختلاف باید مهارت های لازم را داشته باشد. آنگاه اختلاف را به نوع سازنده خود تبدیل می کند. اما برای حل اختلاف باید دو مسئله مهم را درنظر داشته باشیم.
1.رسیدن به اهداف شخصی:
زمانی که اهداف من با اهداف فرد دیگر در تضاد است اختلاف پیش می آید، ممکن است اهداف آن شخص برای من اهمیت زیاد یا کم داشته باشد در هر صورت هر فرد به دنبال اهداف خودش است.
2.حفظ ارتباط خوب با سایر افراد:
گاهی من به حفظ را بطه خوب خود با فرد مقابل در آینده نیاز دارم در این حالت باز هم ممکن است ارتباط با فرد مقابل برای من اهمیت زیاد یا کم داشته باشد.
میزان اهمیت هریک از اهداف و روابط انسان به پنج روش حل اختلاف منجر می شود:
الف-روش کناره گیرانه:
من از اختلاف دوری می کنم.
ب-روش زور گویانه:
در این روش ممکن است من عقیده و نظرم را در شیوه حل اختلاف به طرف مقابل خود تحمیل کنم.
ج-روش توام با نرمش:
در این روش من به روابط با دیگران خیلی اهمیت می دهم و برای اهداف اهمیتی قائل نیستم و از تعارض(دعوا و بحث) دوری می کنم تا تعادل حفظ شود.
د-روش مذاکره گرایانه:
من هم نگران اهداف خودم هستم و هم نگران حفظ روابط بین فردی با دیگری پس به دنبال نوعی رضایت و توافق دو جانبه می گردم. و از بخشی از اهدافم می گذرم و دیگری را وادار می کنم تا او هم از بخشی از اهداف خودش صرف نظر کند.
ه- روش مقابله گرایانه:
اینجا من هم برای اهداف و هم برای روابط خود ارزش زیادی قائل هستم. و معتقدم تعارض مسئله ای است که باید حل کنم تا هم خود و هم طرف مقابل هر دو به هدف خود برسیم.
حالا چطور اختلاف خودم را با دیگرا حل کنم؟
1-زمانی را برای مذاکره انتخاب می کنم که برای هر دو طرف راحت باشد.
2-اگر عصبانیت ما بالا گرفت از هم فاصله می گیریم و باهم قرار می گذاریم تا بعداً به مذاکره با هم ادامه بدهیم.
3-به روش گوینده و شنونده با هم صحبت می کنیم:
وقتی گوینده هستم:
برای فرد مقابل توضیح میدهم که مشکل از نظر من چطور هست. من مشکل را اینطوری متوجه شدم که…
وقتی شنونده هستم:
از فرد مقابل سوال می پرسم تا کاملاً متوجه شود موضوع چیست.
سپس موضوعات را آن طور که فهمیده ام خلاصه می کنم و از قضاوت درباره چیزی که گوینده می گوید پرهیز می کنم. پس از گفتن نظرهایمان در مورد مشکل به توافق می رسیم و هر راه حلی که به نظرمان می رسد بیان می کنیم. و به یکدیگر می گوییم مایلیم چه اقدماتی انجام دهیم. در مورد راه حل هایی که با نیاز های دو طرف منطبق است به توافق می رسیم.
مهارت حل مسئله
مگر می شود کسی پیدا شود که هیچ مشکلی در زندگی نداشته باشد؟
جمله ی، (حالا چه کار کنم؟) را چند بار از خودتان پرسیده اید؟
همه ما در زندگی با مسائل کوچک و بزرگی رو برو هستیم. وقتی با موقعیت یا شرایطی روبرو می شوم و نمی توانم با اطلاعات در اختیار خود به آن موقعیت پاسخ دهم، در واقع من با مشکل روبرو هستم. پس اینکه من با مشکلاتم چطور برخورد می کنم مهم است.
برخورد درست این است که حالا با مسائل موجود باید چه کار کنم؟
1-تعیین مشکل:
اول بدانم مشکلات کدامند؟
فکر کنم که مشکل از چه زمانی شروع شده؟
دلیل آن چه بوده؟
چه کسی یا چه کسانی باید آن راحل کنند؟
2-یافتن راه حل های مختلف :
در این مرحله تعداد راه حل ها مهم است اینکه راه حل ها زیاد و متنوع باشند.
چرا ؟
زیرا وقتی که فقط یک راه حل وجود دارد و آن هم مفید نباشد دچار درماندگی می شویم.
مثلا: وقتی متوجه اعتیاد همسرم شدم چه راه هایی برای حل این مشکل دارم؟
1-کمک گرفتن از اقوام نزدیک و کمک کننده برای حل مشکل
2-صحبت کردن با همسرم در مورد مصرف مواد و برنامه ریزی برای ترک
3-مراجعه کنم به مرکز مشاوره، برای مشاوره اعتیاد و راهنمایی بیشتر از یک فرد متخصص.
3-ارزیابی راه حل ها:
سپس با پیدا کردن راه حل های مختلف هرکدام از آن ها را ارزیابی کنید.
حالا چطور ارزیابی کنم؟
1-اگر از اقوام نزدیکم بابت این مشکل کمک بگیرم آن وقت چه می شود؟ یعنی پیامدهای راه حل هایم را یکی یکی می سنجم.
2-اگر با همسرم درمورد این مشکل صحبت کنم چه می شود؟
دراین مرحله راه حل هایی که نتیجه منفی دارد حذف می کنم و در نهایت چیزی که باقی می ماند راه حل های مثبت و کمک کننده من هستند.
4-انتخاب و اجرای یک راه حل:
در آخرین مرحله باید بهترین راه حل را انتخاب کنم. حالا از کجا متوجه شوم کدام راه بهتر است؟
بهترین راه حل همان راه حلی است که نتایج خوب زیاد و عواقب بد کم تری دارد یعنی راه حلی که مشکل من را حل کند و برای خودم و دیگران مشکلی به وجود نیاورد.
گردآورنده و نویسنده: سهیلا قدیمی، مشاور خانواده – درمانگر اعتیاد