12 ویژگی طرحواره های ناسازگار اولیه

– الگو ها و درون مایه های عمیق و فراگیری هستند. (چون در کودکی شکل می گیرند، پس مرکز خود پنداره هستند)

-از خاطرات، هیجان ها، شناخت واره ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند.

-در دوران کودکی یا نوجوانی شکل می گیرند زیرا همه انسان ها پنج نیاز بنیادی دارند که اگر ارضاء نشود هر کدام باعث به وجود آمدن یکسری طرحواره می شوند.

-در سیر زندگی تداوم دارند. مثلاً داستان زندگی فردی که طرحواره اطاعت دارد (همه از او کولی می گیرند) چون اجازه داده به دیگران بر او سلطه بگیرند و توان نه گفتن محترمانه را نداشته است.

-درباره خود و رابطه با دیگران هستند.

-به شدت ناکارآمدند.

-مخل زندگی سالم هستند؛ اگر طرحواره شدید باشد غالباً این افراد دراتاق درمان می گویند: انگار زندگی ام سالم نیست یا چرا من شاد نیستم.

-طرحواره ها در کودکی شکل گرفته اند، در بزرگسالی وقتی فرد در شرایط مشابه قرار می گیرد، طرحواره ها فعال می شوند به همین دلیل اغلب در ارتباط با افراد مهم زندگی فعال می شوند مثلاً افرادی که در کودکی والدینی داشتند که سخت از آنها حمایت می کردند به عبارتی نمی گذاشتند آب در دل آنها تکان بخورد احتمال اینکه در بزرگسالی نتوانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند و در بیشتر کارها وابسته همسر و دیگران شوند زیاد خواهد بود.

-طرحواره ها برای بقای خود می جنگند این به دلیل هماهنگی شناختی است اگر چه فرد می داند طرحواره اش منجر به ناراحتی می شود، ولی با آن احساس راحتی می کند و همین احساس راحتی، فرد را به این نتیجه می رساند که طرحواره اش درست است بنابراین افراد به سمت وقایعی کشیده می شوند که با طرحواره هایشان همخوانی دارند و به همین دلیل است که تغییر طرحواره ها سخت است.

-بیماران به طرحواره ها به عنوان حقایقی می نگرند (بدون آنکه آنها را در بوته آزمایش بگذارند و صحت و سقم آنها را دریابند) معتقدند که این حقایق درست هستند.

مثل فردی که طرحواره بی اعتمادی بد رفتاری دارد احتمال اینکه ارتباطش با دیگران خیلی کم باشد وجود دارد چون باورش این است که: دلا خو کن به تنهای که از تنها بلا خیزد در صورتی که در واقعیت افراد قابل اعتماد و مهربان و حامی نیز وجود دارد.

-طرحواره ها در تفکر، احساس، رفتار و نحوه بر قراری ارتباط بیماران با دیگران بازی می کنند.

مثلاً فردی که طرحواره سالم دارد، می داند که برای رسیدن به اهدافش یک سری سختی ها را تحمل کند. ولی کسانی که طرحواره خود انضباطی نا کافی دارن این تحملِ سختی را ندارد و به اهدافشان اغلب یا نمی رسند یا خیلی دیر می رسند؛ مثل فردی که چندین سال در کنکور شرکت می کند تا قبول شود.

-طرحواره های ناسازگار اولیه راه های ناکارمدی هستند که بیماران از طریق آنها یاد می گیرند با دیگران کنار بیایند، که اغلب زیربنای نشانه های مزمن اختلال محور مثل اضطراب و افسردگی، سوء مصرف مواد و اختلالات روان– تنی (مثل غمباد) به شمار می روند.

طرحواره ها حالت ابعادی دارند، یعنی از نظر شدت و گسترش فعالیت در ذهن با هم فرق دارند.

به عبارتی هر چه طرحواره شدید تر باشد در موقعیت های بیشتری فعال می شود مثلاً اگر فردی در کودکی اش پدر و مادر بد قولی داشته و یا از نقاط ضعف کودک برای سلطه گری استفاده می کردند، سر ش را کلاه می گذاشتند، و به او دروغ می گفتند یا کتک می زدند. تقریباً در برخورد با هر کسی احتمال دارد طرحواره  بی اعتمادی بد رفتاری در او برانگیخته شود اگر فردی در کودکی تنها از سوی یکی از والدین و به ندرت به شکل خفیف تری مورد بد رفتاری قرار بگیرد این امکان وجود دارد که به افراد بیشتری اعتماد کند.

آیا طرحواره های ناسازگار اولیه بخشی از طرحواره ها هستند؟

در واقع طرحواره های ناسازگار اولیه، الگوهای هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می شوند.

رفتار یک فرد، بخشی از طرحواره محسوب نمی شود، چون یانگ معتقد است که رفتارهای ناسازگار در پاسخ به طرحواره به وجود می آیند. بنابراین، رفتارها از طرحواره ها نشأت می گیرند، ولی بخشی از طرحواره ها محسوب نمی شوند.

هدف طرحواره درمانی:کمک به بیماران است برای اینکه راه های سازگارانه تری برای ارضاء این پنج نیاز فراهم کنند و بالغانه رفتار کنند.