اضطراب جدایی در کودک

در تبیین سیر و دوره طبیعی اضطراب جدایی دو دیدگاه وجود دارد که می تواند این فرایند را به خوبی توجیه کند، این دو رویکرد عبارتنداز:

نظریه نظریه جان بالبی و ماهلر درباره اضطراب جدايي

 جان بالبی به اختلال کودکانی که در موسسات پرورش میافتند توجه کرد. وی دریافت کودکانی که در شیرخوارگاه ها بزرگ می‌شوند، عموما به برخی مشکلات عاطفی از جمله ناتوانی در برقراری روابط صمیمانه با دیگران دچار می شوند. بالبی مراحل دلبستگي را در نظریه خود به شرح زیر مطرح می کند:

• در اولین ماه‌های زندگی کودکان واکنش‌های گوناگونی در برابر مردم نشان می دهند اما این واکنش ها غیر انتخابی است. کودکان به روش های کاملا مشابهی نسبت به بیشتر مردم واکنش نشان می دهند. این مرحله، واکنش نامتمایز در برابر انسان ها است.
• تقریبا در آغاز سه ماهگی رفتار کودک دگرگون می شود. واکنش های اجتماعی کودک انتخابی تر میشود.
• بین ۳ و ۶ ماهگی، کودکان به تدریج لبخند خود را به افراد آشنا محدود می کنند. آنها در ۴ یا ۵ ماهگی تنها در حضور افرادی که می شناسند اصواتی را از دهان خارج می‌کنند. افزون بر این گریه آنها در این سن به وسیله یک فرد مورد علاقه بهتر و سریعتر آرام می گردد.
• در حدود ۶ ماهگی کودکان توجه عمیق به حضور مراقب اولیه نشان می دهند و اغلب هنگامی که او بخواهد آن را ترک کند می گریند.
• کودکان در حدود ۷ ماهگی می توانند بخزند و به طور فعال والد خود را در حال راه رفتن او تعقیب کنند. در جریان این مرحله دلبستگی به صورت فزاینده ای شدید و انحصاری می شود. این را اغلب اضطراب جدایی می نامند. 
• پیش از ۲ یا ۳ سالگی کودکان تنها به نیاز خود جهت تداوم نزدیکی به مراقب اولیه خویش توجه دارند و اینکه بداند مادر یا پدر برای یک لحظه به خرید برود، مفهومی ندارد. کودک به سادگی می خواهد در کنار والد خود باشد. برعکس کودک سه ساله چنین برنامه هایی را به راحتی درک می کند و در حالی که از او دور است می‌تواند رفتار او را مجسم کند.

 مارگارت ماهلر نوزاد را به عنوان کسی می نگرد که هیچ احساسی از وجود خود جدا از مادر ندارد و در حدود ۵ ماهگی جریان طولانی جدایی یا فردیت را آغاز می‌کند.

• در اولین مرحله از چهار مرحله خیلی مهم یعنی مرحله تمایز (۵ _۱۲) ماهگی است که خردسال توسط توانایی های ذهنی شناختی هوشیارانه خود شروع به متمایز دانستن خود از بدن مادر می کند.
• بعد از آن به مرحله تمرین می‌رسد (۱۲ _۱۸) ماهگی که در آن کودک قادر است راه برود، از مادر فرار کند و هر تجربه‌ای که موجب احساسی از لذت بردن از خود استقلالی شود انجام دهد. اما مکرراً برای تجدید نیروی هیجانی نزد مادر باز می‌گردد.
• بعد از آن لحظه ای دردناک از حقیقت، یعنی مرحله تجدید روابط ( 14-24 ماهگی) فرا می رسد. در این مرحله، کودکان در می یابند که چیزی رخ داده است. آنان اتحاد قبلی با مادر را از دست داده اند. یا آنچه به نظرشان می رسد، یعنی مادر را از دست داده اند. در عین حال دچار نوعی تناقض می شوند. زیرا به صورتی فزاینده به سوی استقلال رانده می شوند. بدین ترتیب، کودک بین فشار برای جدا شدن از مادر و نومیدانه به وی چسبیدن به سمت جلو و عقب شناور است.
• این احساس دو سویه به مرحله تثبیت دلبستگی (ثبات شیء در 36-24ماهگی) می انجامد که در ذهن کودک این اثر تثبیت شده یا پایدار می ماند که مادر دیگر واقعاً از دست دادنی نیست. بدین ترتیب کودک فردیت خود را به دست آورده، بدان انسجام می بخشد. اگر مادر در مستقل ساختن کودک عجله کند یا در رشد جدایی وی مقاومت نماید، ظهور استقلال و فردیت کودک دچار اختلال می شود.