سه سال اول زندگي كودك از اهميت خاصي برخوردار است، زيرا در اين مدت بنياد رشد كودك در زمينه هاي مختلف گذاشته مي شود. رشد جسمي، شناختي، هيجاني و عاطفي كودكان به طور چشمگيري تحت تاثير تجربيات اوليه آنها قرار مي گيرد. نوزادان دراولين سال زندگي خود بايد حس مهم و اساسي اعتماد به مراقبان و محيط را در خود پرورش دهند. يعني نوزاد بايد دنيايي مثبت و گرم و قابل پيش بيني را تجربه كند كه در آن درد و ناراحتي در كمترين حد است.
چهار جنبه اصلي مراقبت از كودك كه در ايجاد و پرورش حس امنيت در او در اولين سال زندگي موثر است:
- آيا نيازهاي اساسي كودك تامين مي شود؟
- آيا كودك محبت و تماس هاي جسماني كافي دريافت مي كند؟
- آيا ارتباط عاطفي تنگاتنگي با مراقب اصلي خود برقرار مي كند؟
- آيا محيط كودك به اندازه كافي در او ايجاد انگيزه مي كند؟
نوزادان وقتي دنياي مثبت و بدون خطري را تجربه مي كنند كه هنگام گرسنگي به آنها غذا داده شود و ساير نيازهاي جسماني آنان تامين گردد، تماس هاي جسماني گرم و محبت آميز فراواني را از طريق در آغوش گرفتن، بغل كردن، تكان دادن و صحبت كردن دريافت كنند و ارتباطي عاطفي با مراقب خود كه معمولا مادر است، برقرار نمايد. در چنين فضاي رشد كودك در سال هاي اوليه ادامه ميابد.
مشكلات خاص دوران نوزادي
در اولين سال زندگي كودك، سه مشكل خاص ممكن است عامل اصلي نگراني والدين باشد كه عبارتند از:
- وارد شدن صدمات تصادفي به نوزاد
- گريه كردن و كولي بازي درآوردن
- واكنش هايي كه از روي ترس از نوزاد سر مي زند.
در زير در مورد تدابير و روش هايي بحث مي كنيم كه براي رسيدگي به اين مشكلات موثر است.
• حمام
از آن جايي كه نوزادان و كودكان نوپا بيشتر وقت خود را در خانه به سر مي برند ، اختصاص دادن محيطي امن به خصوص براي كودكان 8 تا 10 ماهه كه تازه شروع به چهاردست و پا رفتن كرده اند بسيار حائض اهميت است. حوادثي كه در خانه اتفاق مي افتد منشا بسياري از آسيب ديدگي ها و مرگ و مير هاي در كودكان است، بنابراين تشخيص برخي خطرها در خانه و انجام دادن برخي اقدامات لازم جهت امن ساختن محيط در حد امكان، اهميت زيادي دارد.
• وارسي كردن اتاق ها و آشپزخانه براي پيشگيري از خطرات احتمالي
ابتدا در آشپزخانه و اتاق ها به دنبال عواملي بگرديد كه ممكن است حوادثي به وجود بياورد. كودكان در بيشتر ساعات بيداري در اين مكان ها هستند. اشياي شكستني، مواد شوينده و ظروف تيز را در قفسه هاي بالاتر يا در قفسه هايي كه م قفل مي شوند قرار دهيد.
پريز و سيم هاي برق از مشكلات و خطرات اصلي براي كودكان نوپا هستند. هنگامي كه از پريزهاي برق استفاده نمي كنيد، حتما آن ها را با درپوش هاي پلاستيكي بپوشانيد. هنگام استفاده از وسايل برقي به خصوص كتري برقي سيم آن را دور از دسترس بچه ها قرار دهيد، در غير اين صورت اگر كودك تصادفا سيم را بكشد، دستگاه روي سرش مي افتد. دسته قوري را به سمت عقب اجاق بچرخانيد. از شعله هاي جلويي اجاق فقط براي پختن غذا با شعله هاي كم و جوشاندن ملايم و از قسمت هاي عقبي براي پخت و پز با شعله هاي زياد استفاده كنيد.
اطمينان حاصل كنيد كه گياهان گلداني درون خانه سمي نيستند.
• حمام
هرگز نوزاد و كودك نوپا را در وان حمام تنها نگذاريد. كودكان در آبي به عمق 5 سانتي متر هم غرق مي شوند. پيش از اينكه كودك را در وان قرار دهيد از حرارت آب درون وان اطمينان حاصل كنيد و سپس همه شيرهاي آب را ببنديد تا كودك تنواند آنها را باز كند.
• پله ها
كودكان از 9 يا 10 ماهگي علاقه زيادي به پله پيدا مي كنند و ناگزير مي خواند از پله ها بالا بروند. افتادن از پله ها مي تواند صدمات جبران ناپذيري به بار بياورد.
• مراقب اسباب بازي هاي خطرناك باشيد
بعضي از اسباب بازي ها براي بچه هاي كوچك بسيار خطرناك هستند، كودكان تيله، لگو، ماشين هاي كوچك و اسباب بازي هايي را كه داراي قطعات كوچك و جدا شدني هستند در دهان خود مي گذارند و خفه مي شوند.
• مكان هايي كه در آن منقل و كباب پز وجود دارد
كودكان آتش را دوست دارند و اغلب دوست دارند به آن دست بزنند. هرگز كودك را در كنار شعله آتش تنها نگذاريد و آنان را از مناطقي كه در آن آشپزي مي كنند كاملا دور نگه داريد.
• ترس از غريبه ها
كودك از 7 يا 8 ماهگي وقتي با غريبه اي روبه رو مي شود، مي ترسد و از خود واكنش نشان مي دهد. مثلا بي تابي يا گريه مي كند، يا به والدين خود مي چسبد و نمي خواهد از آنها جدا شود. ترس از غريبه ها در كودكان كاملا طبيعي است و معمول تا 2 سالگي از بين مي رود اما شدت و پايداري آن در كودكان متفاوت است.
منبع: براي همه پدرها و مادرها نويسنده: متيو ساندرز و نوشين شمس