مهارت نه گفتن به مواد
مهارت تاب آوری
مقدمه
اگر واقع بین باشیم باید قبول کنیم در بهترین شرایط هم نمی توان انتظار داشت که هیچ آسیبی در اجتماع وجود نداشته باشد و یا هیچ کس معتاد نباشد و کسی مواد اعتیاد آور نفروشد و سعی نکند ما را به آن مبتلا کند.
از سوی دیگر ما هم نیاز داریم که اگر شرایط برایمان نامساعد شد بعضی از توانمندی ها را برای فرار از این شرایط یاد بگیریم.
مثلا:
1-چگونه در برابر آسیب ها و احتمال ابتلا به مواد مقاوم شوم؟
2-باید چه کارهای خاصی بلد باشم تا در یک محیط دارای افراد معتاد با احتمال مصرف مواد و وابسته شدن به مواد مقاومت خود را بالا ببرم؟
بنابراین دراین مبحث مهارت هایی را یاد می گیریم که در موقعیت های سخت مانند پیشنهاد مصرف مواد چه واکنشی از خود نشان دهیم.
مهارت های امتناع ورزی (نه گفتن به مواد)
گاه افراد معتاد به همسران خود پیشنهاد مصرف مواد را می دهند که در این شرایط اغلب هنگام پیشنهاد مصرف مواد دچار مشکل و آشفتگی می شوند و بعضی از آنان در برابر این پیشنهاد فاقد قاطعیت لازم می باشند یعنی مهارت نه گفتن به مواد را ندارند.
حالا دراین شرایط چه باید کرد؟
1-واکنش سریع و فوری بدون شک و تردید
2-داشتن ارتباط چشمی مطلوب (یعنی تو چشمهای طرف مقابل نگاه کنم)
3-واکنش با یک پاسخ صریح و قاطع “نه”
نکته: این 3 مرحله از مهارت امتناع از مواد را افراد معتاد در حال ترک هم در برابر تعارف مصرف کنندگان مواد می توانند با تمرین به کار گیرند.
گاهی در جلسات مشاوره مشاهده کرده ام که برخی از زنان دارای همسر معتاد در مورد گفتن نه احساس گناه دارند و حتی به دلیل مصرف نکردن مواد از آنها عذر خواهی می کنند و این موضوع احتمال دوری از مواد را در آینده کاهش می دهد.
بنابراین به طور خلاصه در برابر پیشنهاد های تعارف مواد چه بگویم؟
1-ابتدا گفتن “نه”
2-برقرای تماس چشمی
3-درخواست از همسر به منظور عدم پیشنهاد مصرف مواد
مثلا: من نمی خوام مواد مصرف کنم و می خوام دیگه از من نخوای که مواد مصرف کنم.
4-عدم اجازه به همسر یا دیگران در پیشنهاد به مصرف مواد در آینده.
بنابراین راه کار های مقابله ای دیگری هم برای خودتان درنظر بگیرید.
مانند:
1-شماره تلفن های ضروری افرادی که می توان به حمایت آن ها امید وار بود را داشته باشید.
2-مجموعه ای از افکار مثبت که می توانند جایگزین افکار منفی مربوط به مصرف مواد باشد را برای خودتان بنویسید و در این شرایط آن را بخوانید.
3-فهرستی از اماکن امن و سالم که برای شما کمتر آسیب زا است داشته باشید مانند منزل والدین – دوستان مورد اعتماد.
مهارت تاب آوری
تاب آوری؛ مهارت ها، خصوصیت ها و توانمندها یی است که به فرد کمک می کند با سختی ها، مشکلات و چالش های زندگی روبرو شود. و بر رویدادهای پر استرس غلبه کند. و یا راحت تر بگویم، تاب آوری زندگی کردن در دشواری و موفق بودن و قوی تر شدن است که این رفتار تاب آورانه مادر زادی نیست بلکه قابل یادگیری است.
در واقع خانواده های در معرض خطر (اعتیاد) در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر، از ظرفیت های موجود خود در رسیدن به موفقیت و رشد زندگی خودشان استفاده می کنند. و از همین شرایط به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خودشان استفاده می کنند.
حالا این عوامل تاب آور چه هستند؟
1-داشتن تصویر مثبت از خودم
2-کنترل من بر زندگی خودم
3-احساس مسئولیت و ارزش اخلاقی داشته باشم.
پس باید بدانیم این عوامل در مقابل مصرف مواد و الکل ما را محافظت می کنند.
عوامل محافظت کننده دیگر در برابر مصرف مواد
فاکتور های والدینی:
مخالفت والدین با مصرف مواد، توقع پاک ماندن و عدم مصرف و این که روابط خانوادگی مناسب و محکم برای خود بسازیم و مهارت های اجتماعی را افزایش دهیم.
فاکتور های گروه همسالان:
درک درست از معیارهای مصرف مواد و مزایای نتیجه ی عدم مصرف مواد به وسیله همتایان را با خود تکرار کنیم و مهارت های امتناع از مواد (نه گفتن) در مقابل فشار های همسالان را یاد بگیریم.
فاکتور های محیطی:
در دسترس نبودن مواد، توانایی انتقاد از تبلیغ کردن مواد توسط فرد مصرف کننده را داشته باشیم.
ویژگی های افراد تاب آور(تاب آورها چه ویژگی دارند؟)
1-شایستگی اجتماعی دارند: انعطاف پذیرند، پاسخ گو هستند، همدلی دارند، مهارت های اجتماعی بالا دارند و شوخ طبع هستند.
2-مهارت های حل مسئله دارند: دارای وجدان منتقد و خلاق هستند؛ برنامه ریزی، تخیل و ابتکار دارند و انعطاف پذیرند.
3-آینده جو هستند: علایق خاص، جهت گیری های هدفمندانه، معنویت و ایمان دارند و دارای پشتکار و انتظارات سالم می باشند. امیدواری و خوش بینی و آینده سازی و با انگیزه بودن را در خود پرورش داده اند.
4-خود گردانند: خود گردانی به معنی خود کارآمدی، ارزشمندی، خود انضباطی، توانایی مستقل شدن و پایداری است که افراد تاب آور آن را آموخته اند.
اما محیط های تاب آور (در خانواده، مدرسه و اجتماع) چه ویژگی هایی دارند و چقدر می توانند درتاب آوری ما کمک کننده باشند؟
1-فراهم نمودن انتظارات مثبت:
ایجاد انگیزه، باورهای مثبت و شناسایی نقاط مثبت در فرد و ترسیم یک آینده درخشان توسط خانواده، مدرسه و اجتماع موجب می شود فرد تاب آوری ذاتی خود را باور کند؛ و هنگام روبرو شدن با مشکلات به کشف توانمندی های خود برآید. بنابراین سهم خود به عنوان خانواده را در این موارد برای اعضا خانواده در نظر بگیرید و اثرگذار باشید.
2-پیوندهای مهربانانه:
حمایت بی چشم داشت و دلسوزی داشته باشند. شنیدن و درک کردن/گفتن و درک شدن، باورمندی، اعتماد و ایمنی
3-مشارکت معنادار به وجود آورند:
به این معنا که به افراد فرصت مشارکت برای رقابت های اجتماعی و حل مسئله را در محیط هایی که از فرد انتظارات مثبتی دارند می دهند؛ و پیوندهای مهربانانه با او برقرار می سازند و او را در فعالیت ها مشارکت می دهند و می پذیرند. بدین طریق افراد می توانند مهارت تاب آوری و مقابله با سختی ها را در خود افزایش دهند. این فرصت ها را شما می توانید درون خانواده برای فرزندان و همسر خود به وجود آورید و شروع کننده باشید.
تقویت تاب آوری
الف)کاهش اثرات عوامل خطر
1-افزایش پیوند جویی: به معنای افزایش روابط با افراد دیگر
2-به وجود آوردن مرزبندی مشخص: انتظارات ما از دیگران باید مشخص و شفاف باشد.
3-آموزش مهارت های زندگی
4-مهربانی و حمایت گری
5-تقویت خود آگاهی خود
لطفا با نظرات خود مارا در بهتر شدن مطالب یاری نمایید.