مقدمه
همۀ ما، در زندگی ارزش‌هایی داریم که رسیدن به آن‌ها را برای خود، موفقیت می‌دانیم. خواسته‌های ما، ناشی از همین ارزش‌ها و اهداف مختلف هستند. باید بدانیم که رسیدن به موفقیت، بها دارد و بهای آن هم تلاش و جدیت است. موفقیت، سفری است که توشه‌اش، سعی و کوشش مناسب است.
موفقیت تحصیلی چیست؟
موفقیت تحصیلی به معنی رسیدن به اهداف و ارزش‌هایی است که در نظام تحصیلی موجود، برای خود تعیین می‌کنید. این موفقیت نیازمند دو چیز است: علاقه و مهارت. بی‌علاقگی می‌تواند پیامد حالت‌های درونی یا بیرونی باشد. ارتقاء مهارت‌های تحصیلی، می‌تواند انگیزه‌های درونی فرد را تقویت و فشارهای بیرونی را هدایت یا حذف کند و مشکل بی‌علاقگی را از بین ببرد.
3 عامل پیش‌بینی کننده موفقیت تحصیلی
موفقیت تحصیلی به‌طورکلی و موفقیت در آزمون‌ها به‌صورت جزئی‌تر، به این سه عامل اساسی پیوند می‌خورد:
- کمیت مطالعه
- کیفیت مطالعه
- مرور
کمیت مطالعه برای پایه‌های مختلف (دبستان/ دبیرستان) متفاوت است. میزان مطالعۀ دانش‌آموزان متوسطۀ دوم، روزانه باید بین 8 تا 12 ساعت باشد. البته توجه داشته باشید که هر 1/5 ساعت کلاس رفتن هم معادل 1 ساعت مطالعه محسوب می‌شود.
کیفیت و چگونگی مطالعه باید در فرآیند یک برنامه‌ریزی اصولی، تنظیم شود. مهارت برنامه‌ریزی یکی از مهم‌ترین مهارت‌های تحصیلی برای رسیدن به موفقیت است.
مرور مطالب نیز ابزاری است که در مهارت تحصیلی نقشی جدی ایفا می‌کند و 8 نوع مختلف را در برمی‌گیرد که کمیت و کیفیت مطالعه را به سرعت بهبود می بخشد.
6 مهارت تحصیلی کلیدی
مهارت‌های تحصیلی، مجموعه روش‌هایی هستند که برای آموزش، مطالعه و یادگیری مؤثر به کار می‌روند.
هر دانش‌آموز یا دانشجویی باید به این مهارت‌ها مجهز باشد تا بتواند سطح یادگیری خود را افزایش دهد و به یادگیرنده‌ای حرفه‌ای تبدیل شود.
این شش مهارت کمک می‌کنند؛ بر هدف نهایی متمرکز باشید، برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی کنید، زمان موجود را در این برنامه‌ریزی مدیریت کرده، میزان تمرکز بر مطالعه را افزایش دهید، به اصلاح شیوه‌های مطالعه بپردازید و از پس اضطراب آزمون برآیید:
- مهارت هدف گزینی
- مهارت برنامه‌ریزی و مدیریت زمان
- مهارت تمرکز
- مهارت شیوۀ مطالعه
- مهارت ایجاد انگیزه
- مهارت کنترل اضطراب امتحان (آرامش در امتحان)
1) مهارت هدف گزینی
شاید به جرئت می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین موانع موفقیت تحصیلی، مبهم بودن اولین قدم، یعنی هدف گزینی است. اگر ندانیم قرار است به کجا برویم، برنامۀ رسیدن به چه چیزی را باید تنظیم کنیم؟!
روشن بودنِ مقصد است که گام‌های بعد را مشخص می‌کند.
2) مهارت برنامه‌ریزی و مدیریت زمان
بررسی‌ها نشان داده است که بازده مطالعه در دانش‌آموزان و دانشجویان، با هم تفاوت دارد. کسانی که با فنون و مهارت‌های مطالعه آشنایی دارند از عملکرد موفق‌تری برخوردارند. برنامه‌ریزی و مدیریت زمان مطالعه، عملی خردمندانه برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده است. محققان اظهار داشته‌اند اگر 20 درصد از زمان خود را به برنامه‌ریزی اختصاص دهیم، با عملکرد مطمئن‌تری برای 80 درصد دیگر، گام خواهیم برداشت.
عامل زمان نیز، عاملی کلیدی است که برای مدیریت برنامه‌ریزی مطالعه، تست‌زنی، مرور، استراحت، تفریح مناسب و تنظیم مدت آزمون، اهمیت دارد. دانش‌آموزان و دانشجویانی هستند که با وجود معلومات زیاد، در جلسه آزمون نتوانسته‌اند به همۀ سؤالات پاسخ دهند. استفادۀ صحیح از وقت، نکتۀ مهمی است که با داشتن اطلاعات علمی برای موفقیت در آزمون، متفاوت است. مثلاً برای کسب رتبه‌های برتر یا ورود به دانشگاهی که به آن علاقه‌مندیم، باید بدانیم چگونه زمان آزمون را مدیریت کنیم.
اولویت‌بندی در پاسخ به سؤالات دروس مختلف، کنار گذاشتن بعضی دروس به نفع دیگری و تخصیص زمان به هر درس با توجه به ضریب اهمیت، از مهارت‌هایی است که در مدیریت زمان به آن پرداخته می‌شود.
اکثر دانش‌آموزان و دانشجویان، بارها و بارها برنامه‌ریزی کرده اما این برنامه‌ها اجرایی نشده‌اند. دلیل این امر، نداشتن مهارت برنامه‌ریزی و مدیریت زمان است.
3) مهارت تمرکز
شما چه قدر تمرکز حواس دارید؟
دو دقیقه چشمان خود را ببندید و ذهن را آرام بگذارید، جلوی افکار، خاطرات و خیال‌بافی‌ها را نگیرید … فقط آن‌ها را بشمارید. اگر تصور یا فکری چند بار تکرار شد، آن را هم بشمارید. تعداد افکاری که از ذهن شما گذشت را در عدد 30 ضرب کنید. چه عددی به دست می‌آورید؟ این عدد بیان می‌کند در یک ساعت حدود چند فکر مزاحم از ذهن شما عبور می‌کند.
حال به این سؤالات پاسخ دهید:
- آیا هنگام مطالعه فقط چشمانتان روی کتاب است ولی حواستان جای دیگر؟ بلی/خیر
- آیا به علت نداشتن تمرکز به مطالعه بی‌میل شده‌اید؟ بلی/خیر
- آیا هنگام مطالعه بارها به عقب برمی‌گردید بدون آن که چیزی از آنچه خوانده‌اید، به یاد داشته باشید؟ بلی/خیر
- آیا مجبورید محل کاملاً ساکتی را برای مطالعه انتخاب کنید تا یاد بگیرید؟ بلی/خیر
- آیا هنگام شروع مطالعه زمان زیادی سپری می‌شود تا حواستان جمع شود؟ بلی/خیر
اگر پاسخ شما به یکی از سؤالات بالا مثبت باشد، نیازمند تمریناتی برای بهبود تمرکز حواس هستید. هر چه پاسخ‌های بلی بیشتر، نیاز به تمرینات هم بیشتر (م. ربیعی).
اهمیت تمرکز حواس
همۀ فعالیت‌های انسان برای توفیق، نیازمند تمرکز است؛ اما از میان آن‌ها، مطالعه، جدی‌ترین فعالیتی است که تمرکز در آن نقش اساسی و محوری دارد. هرچه تمرکز در مطالعه بیشتر باشد، احتمال موفقیت در آن نیز بیشتر خواهد بود (م. ربیعی).
4) مهارت شیوۀ مطالعه
یادگیری چگونه اتفاق می‌افتد؟
کورس مطالعه و استراحت، چه قدر است؟
چگونه مطالب مهم یک صفحه را استخراج کنیم تا مرور آن، راحت‌تر و کوتاه‌تر شود؟
تندرستی و سلامت چه رابطه‌ای با کمیت و کیفیت مطالعه دارد؟
درک مطلب را چگونه ارتقا دهیم؟
در طول سال تحصیلی و شب‌های امتحان چگونه درس بخوانیم؟
پاسخ به سؤالاتی از این قبیل است که می‌تواند به شما کمک کند مطالعه‌ای فعال و پویا داشته باشید و از آن سود بیشتری ببرید.
5) مهارت ایجاد انگیزه
انگیزه نیرویی است که به انسان انرژی می‌دهد، فعالیت‌های او را هدایت می‌کند و چرایی انجام کار را به ذهن می‌آورد. یکی از بیشترین مشکلات دانش‌آموزان و دانشجویان، کمی علاقه به مطالعه و یادگیری است. داشتن انگیزه در هر امری لازم است. اگر بتوانیم با استفاده از مشاوره تحصیلی، تجارب موفقیت‌آمیز فرد را در امر تحصیل افزایش دهیم، نیروی انگیزه در او تقویت می‌شود و موفقیت‌های بعدی به دست می‌آید.
6) مهارت کنترل اضطراب امتحان
اضطراب امتحان، ترس، دلهره یا نگرانی است که معمولاً افراد در مواجهه با موقعیتی به نام امتحان، با آن درگیر می‌شوند.
افرادی که دچار اضطراب امتحان هستند:
از مطالعه دروس امتحان مضطرب می‌شوند؛
هنگام آزمون دچار فراموشی هستند؛
از مدت‌ها قبل، دربارۀ نحوه و نتیجه امتحان اضطراب دارند؛
نشانه‌هایی مانند تپش شدید قلب، عرق کردن، دل‌درد، … در آن‌ها ظاهر می‌شود؛
در امتحان، تمرکز ندارند و قادر به تنظیم آموخته‌ها نیستند.
اضطراب امتحان، می‌تواند مشکلات زیادی در مسیر تحصیلی دانش‌آموزان به وجود آورد و باعث اختلال در تمرکز حواس، انسداد ذهن، .. شود. بعضی از دانش‌آموزان و دانشجویان بعد از ساعت‌ها مطالعه و تلاش نمی‌توانند از عهده امتحان برآیند و اعتمادبه‌نفس آن‌ها مخدوش می‌شود. برای مقابله با این مشکل باید ضمن شناخت علل اضطراب و پیشگیری از آن، راهکارهای مؤثر برای مقابله را هم به اجرا گذاشت.
سبب‌شناسی اضطراب امتحان
کلیه عوامل مؤثر در ایجاد اضطراب را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
- عوامل فردی و شخصیتی
- عوامل خانوادگی
- عوامل آموزشگاهی (م . ربیعی)
فرایند مشاوره و هدایت تحصیلی، علاوه بر بررسی عوامل مسبب ایجاد اضطراب و پیشگیری از آن، با استفاده از شیوه‌های مختلف درمانی، به مداخله در کاهش اضطراب امتحان می‌پردازد.
هدف، ارتقای مهارت‌های شش‌گانۀ تحصیلی برای هموار کردن مسیر موفقیت است.
با ما در مرکز مشاوره مهستا همراه باشید!
منابع:
- شفیع‌آبادی، عبدالله (1395). راهنمایی و مشاوره شغلی و نظریه‌های انتخاب.
- ربیعی، محمد (1385). دانستنی‌های کاربردی برای موفقیت در دانشگاه.
- ربیعی، محمد؛ صالحی، رضوان (1385). روان‌درمانی گام‌به‌گام اضطراب امتحان.
مقالات پیشین
مطلب بسیار ارزشمند و کاربردی بود.سپاس
ببخشید میشه راهنمایی کنید که چه جوری میتونیم تمرکزمون را درست کنیم؟
من جواب تمام سوالات عدم تمرکز، بلی بود!
این که فرمودید در متوسطه دوم بین ۸تا ۱۰ ساعت مطالعه داشته باشیم، منظورتون با توجه به زمان کلاس های صبح تا ظهر هم هست یا به جز ساعت کلاسی؟
سلام و درود. بله، هر یک ساعت ونیم کلاس رفتن، یک ساعت مطالعه محسوب می شود؛ به خصوص اگر با توجه باشد.
بسیار عالی. لطفا درباره مهارت ایجاد انگیزه که در مقاله عنوان شد، برای دوره دبستان و دبیرستان مطلب بذارید. ممنون
سلام. حتما. کوتاه سخن این که: چون انگیزه پدیده ای درونی و برگرفته از نیازهای فرد است، و نقش اساسی در هدایت رفتار و میزان رسیدن به هدف دارد؛ کانون توجه مرحله هدف گذاری در مشاوره تحصیلی شغلی است.
سلام. تمرکز فرایندی است که از سه بخش تشکیل شده: توجه( شروع کردن به مطالعه)، تمرکز( حفظ توجه: یعنی ادامه دادن به مطالعه ای که شروع شده…)، حواس پرتی( به هم خوردن توجه و تمرکز به وسیله عوامل خارجی). چون پاسخ شما به همه پرسش ها مثبت بوده، ظاهرا در هر سه بخش فرایند تمرکز، نیاز به آموزش و هدایت دارید. باید با انجام مصاحبه و آزمون های مربوط به تمرکز، آسیب های موجود را به دقت بررسی کرد و راهکارها و تکنیک های خاص هر سه بخش را آموزش داد. نگران نباشید، به راحتی می توانید مشکل را مدیریت کنید.
نظر دهید