ویژگی هاي شناختي_جنسی کودکان چهار تا شش سال
- درک کامل تفاوت های ظاهری و فیزیولوژیک دو جنس
- آغاز پرسش های مرتبط با تولد و بارداری
- شکل گیری هویت جنسی
- آغاز بازی های جنسی
- آغاز درک و یادگیری نقش های جنسیتی
- شروع یادگیری تابوها و ممنوعیت های اجتماعی _فرهنگی در مورد مسائل جنسی
- یادگیری نام های عامیانه و خیابانی اندامهای تناسلی
کودکان در آغاز چهار سالگی تصویر دقیقتری از جنسیت خود دارند. هرچه از حدود دو و نیم _سه سالگی همه ی کودکان می توانند جنسیت خود و اطرافیانشان را به درستی شناسایی کنند ولی از چهار سالگی به بعد ویژگیهايی هم برای هر جنس قائل میشوند. کودکان نقش های جنسیتی را بر اساس آنچه در خانه، محیط اطراف و اجتماع پیرامون خود می بینند و می آموزند. سبک زندگی، نوع تعامل و کارهای والدین در خانه و بیرون از خانه به کودک نشان می دهد که کارها و وظایف را چگونه تقسیم بندی مردانه و زنانه کند.
ویژگی های شناختی _جنسی کودکان این مقطع سنی “دکتربازی” است. در این بازی که به طور جهانی مورد توجه بچه های این گروه سنی است، کودکان نقش دکتر و بیمار را بارها و بارها تکرار میکنند و در حین بازی بسیاری از اطلاعات و قوانین خانواده را درباره بدن، اندامها و برهنگی با یکدیگر تبادل میکنند. در بین همین بازیهاست کودکان میزان یادگیری و هماهنگی خود را با قوانین و هنجارهای خانواده نشان می دهند. به طور مثال ممکن است دکتر بازی و صحبتهای پیرامون بدن و اندام ها را به اتاقهای دربسته منتقل کنند، در برابر برهنه دیدن یکدیگر و یا شوخی هایی چون پایین کشیدن شلوار یکدیگر واکنشهای متفاوتی نشان دهند.
در این مقطع سنی کودکان کم کم به مواردی چون ازدواج، بارداری و بچه دار شدن توجه میکنند. سوالاتشان در این زمینه شروع میشود و نشان میدهد که به تدریج قادر به درک روابط علت و معلولی و توالی پدیده ها می شوند.
بازی های شناختي –جنسي کودکان چهار تا شش ساله:
بازیهای کودکان در این مقطع سنی آیینه تمام عیار یادگیری ها آنها از تعاملات والدینشان در خانواده است. همچنین فضای بازی موقعیت بسیار مهمی است که اطلاعات و سوالات جدید در آن ایجاد و تبادل میشود. “مامان بازی” کودکان سه ساله در این سنین معمولا به “زن و شوهر بازی” یا “خانه بازی” تغییر نام می دهد.
خانه بازی:
تغییر و تحولات تدریجی این بازی در فاصله یک سالگی که کودک وارد مقطع سنی دیگری می شود در نوع خود جالب توجه و دقت است. به این معنی که دختر و پسر کوچکی که همراه همسالان دیگر خود مشغول مامان بازی هستند و تاکنون خواهر و برادر بودند ناگهان تصمیم میگیرند برای جذاب کردن بیشتر بازی با هم عروسی کنند و یک مراسم عروسی و جشن و پایکوبی هم به بازی اضافه کنند. معمولاً یکی از بچه هایی که کمی از دیگران بزرگتر است یا اطلاعات بیشتری دارد و گاهی اوقات بزرگسالی که در همان حوالی حضور دارد، اطلاع میدهد که هیچ خواهر و برادری با هم ازدواج نمی کنند. این جمله و موارد دیگر شبیه به این، آغازگر سوالات کودکان درباره ازدواج می شود. البته برای بسیاری از کودکان نیز عکس عروسی والدین که به دیوار اتاق نصب شده اولین مواجهه کودک با مفهوم ازدواج است کمی بعد تماشای کارتون های کلاسیک مثل سیندرلا و سفیدبرفی و… که در همگی با یک عروسی باشکوه ختم می شود یا یک بار تجربه حضور کودک در یک جشن عروسی کافیست و هیجان آن برای مدتها در ذهن کودک باقی مانده و در بازیهای او هم منعکس شود. گاهی اوقات کودکان به قدری شیفته این مدل بازی ها و هم بازی های خود میشوند که به والدین خود خبر می دهند وقتی بزرگ شدند و گاه همین الان می خواهند با فلان دوست خود ازدواج کنند.
همان طور که گفته شد عکس و مراسم عروسی اولین مواجهه کودک با پیوند خاص بین زن و مرد است و طبیعی است که همه آن شلوغی، هیجان، لباسها، تزئینات و تشریفات خاص برای مدتهای طولانی ذهن کودک را به خود مشغول سازد. به همین دلیل اگر والدین به طور تصادفی و فقط به این خاطر که در نزدیکی محل بازی کودکان بودند، گفتگوی آنها را درباره ازدواج و عروسی شنیدن لزومی به مداخله وجود ندارد. به عبارت دیگر نه تنها لزومی ندارد که بهتر است هیچ واکنشی نشان ندهند. فقط در صورتی که به طور مستقیم مورد خطاب فرزند خود واقع شده اند که او قصد دارد الان یا در آینده با فلان همبازی خود ازدواج کند، لازم است والدین بدون اظهار نظر درباره عملی بودن یا نبودن آن، یا درست و غلط بودن این کار، فقط نشان دهند که موضوع را شنیدهاند و با دقت کامل به حرفهای فرزند خود گوش داده اند. به منظور اطمینان خاطر کودک از اینکه پدر و مادر به حرف او گوش می کنند والدین میتوانند از چنین پاسخهای استفاده کنند: “چه جالب!”، “شما چه دوست های خوبی برای هم هستید”. “از بازی کردن با او خیلی بهت خوش گذشته؟” “هم دیگر را خیلی دوست دارید؟” این جملات به کودکی اطمینان را می دهد که به احساسات او توجه شده است. هیچ ضرورتی وجود ندارد برای کودک توضیح داده شود که الان نمی تواند ازدواج کند، تا بزرگ شدن، اتمام تحصیلات و شاغل شدن ثبت کند و…. یا اینکه تا زمان ازدواج صدها نفر دیگر را خواهید دید که ممکن است مناسبتر از همبازی کنونی او بوده و حتما نظرش عوض خواهد شد یا بدتر از همه اینکه شما هم بازی او را به اینکه این دلیل به عنوان عروس و داماد خود نمی پسندید. کودک در این هیچ تصور و درکی از مفهوم واقعی ازدواج ندارد که لازم باشد با این همه توضیحات رو به رو شود و فقط میخواهد شدت علاقه و هیجاناتش را با کسی سهیم شود و نیاز به گوش شنوا و همدلی دارد.
دكتر بازي:
دکتر بازی در بین کودکان این مقطع سنی وسعتی جهانی دارد. از طرفی در دسته بازی های نمادین طبقهبندی میشود که مهارتهای چون تخیل، تصور و تعامل را در کودک تقویت میکند از طرف دیگر به دلیل اینکه به مطب دکتر رفتن همواره از وقایع خاص زندگی کودک است که بیشتر اوقات با تجربه ناخوشایند درد و آمپول و داروی تلخ همراه است، بسیاری از کودکان در دکتر بازی و ایفای نقش های دکتر و بیمار، میتوانند تجارب واقعی خود را بارها و بارها تکرار کنند. فقط با این تفاوت که این بار حق انتخاب و قدرت دارند و میتوانند هر مرحله را در جایی که میخواهند متوقف کنند یا تغییر دهند. به علاوه تجربه معاینه، لمس کردن و لمس شدن، حس بزرگسال بودن و قدرت و نفوذ بر دیگران داشتن همه و همه از جذابیتهای خاص این بازی است. گرچه اکثریت کودکان این گروه سنی هنوز چیزی در مورد رابطه جنسی نمی دانند. ولی از آنجایی که متوجه حساسیت والدین و سایر بزرگسالان نسبت به برهنگی و لمس بدن هستند تلاش میکنند این مدل بازیها را پشت درهای بسته و دور از چشم بزرگترها انجام دهند. والدین هم با دیدن رفتارهای پنهانی و دربهای بسته، نسبت به موضوع و نظارت بر کودکان بیشتر احساس میشوند. در خانه بازی و دکتر بازی هم لازم است والدین نظارت داشته باشند تا علاوه بر جلوگیری از خطرات احتمالی عمومی اگر کودکی در میان هم بازیها اطلاعات خاص و بیشتر از سن خود درباره مسائل جنسی دارد، قبل از بروز هرگونه گفتگویی و رفتار نامناسب، فرصت مداخله والدین وجود داشته باشد.
درباره حدود و قوانین بازی هم، همان قوانین کلی قسمت های خصوصی در همه جا باید مراعات شوند. یعنی چشم، گوش و اندام تناسلی محدوده ممنوعه در هر بازی هستند. درباره برهنگی هم قبلا به کودک آموزش داده شده که مکان هایی که معمولاً افراد ممکن است برهنه باشند، حریم خصوصی شناخته می شوند و کسی اجازه ورود به آنجا را ندارد. برای تمرین و درونی کردن این قوانین واکنش معقول و متعادل والدین بسیار حائز اهمیت است. مثلا اگر در حال تعویض لباس هستند و فرزندشان بدون خبر وارد اتاق می شود بهتر است والدین بدون واکنش هیجانی شدید و داد و فریاد با خونسردی ولی محکم و قاطع به کودک بگوید دوست داشتم اول در میزدی یا قانون خانه ما این است که وقتی در اتاقی بسته است قبل از ورود اول اجازه بگیریم.
منابع:
تربيت جنسي كودكان. از تولد تا 9 سالگي. نوشته فاران حسامي
كليد آموزش و مراقبت از سلامت جنسي در كودكان و نوجوانان. دكتر كريستال دفريتاس. مترجم: سارا رئيسي طوسي
مقالات پیشین