نقش خانواده در ترک اعتیاد چیست؟ خانواده درمانی در ترک اعتیاد چه کمکی میکند؟ زمانی که در خانواده یکی از اعضا معتاد میشود، نه تنها زندگی شخصی خود را متأثر کرده بلکه بر دیگر اعضای خانواده نیز اثر میگذارد و باعث میشود وظایف و نقشهای معمول اعضای خانواده تغییر کند و یا از انجام امور روزمرهی خود غافل شوند و جایگاه دیگری در خانواده پیدا کنند. به طوری که نیرو و انرژی خود را صرف محافظت از خانواده در برابر آسیبها و اثرات مخرب بیماری اعتیاد میکنند. در مسیر ترک اعتیاد خانواده نقش مهمی را ایفا میکند. به همین دلیل در این مقاله تلاش شده است تا اطلاعات کافی در مورد نقش خانواده و چگونگی عملکرد مؤثرتر اعضای خانواده برای ترک اعتیاد فرد وابسته به مواد اعتیاد آور به طور کامل توضیح داده شود.
خانواده درمانی در ترک اعتیاد چگونه است؟
خانواده درمانی و نقش خانواده در ترک اعتیاد مجموعهای از روشها و رویکردهای درمانی است که در آن از قدرت خانواده برای ترک مواد استفاده میشود. در این رویکرد آسیبهای اعتیاد بر فرد و خانوادهاش کاهش مییابد. خانواده درمانی به اعضا این امکان را میدهد که در جلسات به صحبت با یکدیگر و حل مشکلات مرتبط با اعتیاد بپردازند. در این سیستم خانواده را مجموعهای در نظر میگیرند که عملکرد هر یک از اعضا بر نتیجه نهایی تأثیر میگذاردوبه شما در عمکردن بهترین روشهای ترک و خانواده درمانی کمک میکند.
مزایای خانواده درمانی
- افزایش آگاهی در مورد اعتیاد و نحوهی تأثیرات آن بر فرد
- تحکیم و بهبود روابط تخریب شده بین اعضای خانواده و فرد معتاد
- جلب اعتماد خانواده نسبت به فرد بعد از ترک اعتیاد
اغلب الگوهای ناسازگارانه در میان اعضای خانواده منجر به گرایش فرد به اعتیاد میشود. در خانواده درمانی هدف درمان دیگر اعضای خانواده و از بین بردن علت گرایش به مواد است.
نقش خانواده در ترک اعتیاد | اثر فرد معتاد بر خانواده
اعتیاد والدین
زمانی که یکی از والدین و یا هر دوی آنها دچار سوء مصرف باشند،کودکان به علت احساس شرمندگی و خجالت، ارتباطات و فعالیتهای مشترک با دوستان خود را مخصوصا در محیط خانواده محدود میکنند.
آنها بارها شاهد رفتارهای تکانه ای و انفجاری عضو معتاد بودهاند و از حمایتهای عاطفی و فیزیکی برخوردار نیستند.
اعتیاد فرزندان
در بسیاری از مواقع فرزندان نیز معتاد میشوند شاید به این دلیل که بتوانند بهتر محیط خانواده را تحمل کنند و یا شاید به این دلیل که ترس از مصرف و عوارض مواد برای آنها کاهش پیدا کرده باشد. اما گاه شاهد هستیم، یک نوع تنفر و بیزاری از مواد در فرزندان ایجاد میشود، که باعث میشود آنها هیچ وقت به سمت مصرف مواد نروند. اما احتمال بروز مشکلاتی مثل افسردگی، اختلالات شخصیت، مشکلات بین فردی و اعتماد به نفس پایین در کودکان این خانوادهها مشاهده میشود.
به علاوه نقش خانواده در ترک اعتیاد به این موضوع منعطف میشود که مصرف پدر و یا مادر در زمان بارداری میتواند مشکلات مادرزادی مثل؛ سندرم نارسی و کمبود وزن، زایمان زودرس، خطر سقط جنین و… بر جنین بگذارد. هر چه سریعتر برای درمان اعتیاد اقدام کنید، بهتر میتوانید آسیبهای آن را کنترل کنید.
چه خانوادههایی مانع درمان اعتیاد میشوند؟
در بسیاری موارد نقش خانواده در ترک اعتیاد نادیده گرفته میشود. در اینجا به ویژگیهای خانوادههایی اشاره خواهیم کرد که باعث شروع و یا ادامه مصرف در فرد شدهاند.
اصطلاحا به چنین خانوادههایی، خانوادهی معتاد ساز میگوییم.
خانواده معتاد ساز
- باور اعضای خانواده این است که برای توانمند سازی و درمان فرد معتاد کمترین تأثیر و کنترل را دارند.
- وابستگیهای بیمارگون بین افراد خانواده به طوری که باعث حمایت ناسالم از فرد بیمار میشود، مثلا مادر فرد معتاد به دور از آگاهی بقیهی اعضا پس انداز می کندو یا بخشی از درآمد خود را در اختیار معتاد قرار میدهد، تا او به سراغ خلافهای دیگر نرود و یا مشکلات قضایی پیدا نکند.
- اعتقادی بر بیمار بودن فرد ندارند و فکر میکنند فرد میتواند هر وقت که خواست مواد را کنار بگذارد و اعتیاد او را یک مشکل رفتاری میدانند.
- خانواده احساس گناه و افسردگی داشته چرا که فرد معتاد، دلیل اعتیاد خود را به گردن آنها میاندازد.
- انکار توسط فرد یا توسط خانواده ممکن است رخ دهد، و به طوری رفتار میکنند که انگار مواد مشکل ساز بوده نه رفتار مصرف مواد.
- زمانی که انکار پدیدار شود تمایل پذیرش یک مداخله برای درمان کاهش پیدا میکند.
اعضای خانواده شکست در حفظ آرامش و کنترل هیجانات را به خودشان نسبت میدهند، و نقش فرد معتاد را نادیده میگیرند به همین دلیل اضطراب و افسردگی به سراغشان میآید.
گاه شک و تردید و سوء ظنهای افراطی خانواده نسبت به فرد بعد از ترک اعتیاد، منجر به عود و بازگشت اعتیاد میشود.
نقش خانواده درمانی در ترک اعتیاد و کارهایی که لازم است انجام دهد
یکی از اشتباهات رایج در ترک، تلاش خودسرانه برای درمان میباشد. اولین کار تشویق بیمار معتاد به گرفتن کمک تخصصی از مراکز مربوطه است. زمانی که فرد معتاد با میل خود و یا با اصرار خانواده تصمیم به ترک میگیرد به نحوی وارد پروسه درمان شده است. دیدگاه خانواده در این مرحله باید نسبت به زمانی که مصرف داشته تغییر کند، خانواده باید بداند ترک، روندی سخت بوده و فرد معتاد در این مدت تحریک پذیر است و نیاز به مراقبت بعد از ترک از جانب خانواده دارد.
تعامل و همکاری تمام اعضای خانواده
پس همه اعضا باید یاد بگیرند چگونه انسجام خانواده را حفظ کنند. وقتی تعامل افراد بیشتر میشود حس اعتماد و حمایت در آنها نیز بیشتر میشود و بر روابط عاطفی اعضا نیز تاثیر مثبت خواهد گذاشت. اعضای خانواده لازم است برخورد مناسبی با فرد معتاد داشته باشند.
اعضای خانواده باید بدانند برای آنکه جلوی بازگشت به اعتیاد را بگیرند با رفتارهایی مثل بی توجهی، سرزنش، پرخاشگری و اعمال زور موفق نمیشوند، بلکه با صبوری و داشتن یک رابطه حمایت گرانه به طوری که فرد معتاد احساس کند که خانواده برای سلامت او اهمیت قائلند و همیشه در این مسیر همراه او میباشند.
نقش خانواده درمانی در ترک اعتیاد | نکات مهم
از دیگر کارهایی که خانواده میتواند انجام دهد
- همراهی بیمار تا مراکز و جلسات درمانی
- سپردن مسئولیت و وظایف (ترجیحا از وظایف سبک و به تدریج مسئولیتها و وظایف سنگین تر)
- صحبت کردن با او در زمانهایی که میل به مصرف دارد و یاد آوری اهداف و زحمات او جهت تحقق درمان و ترک
- تغییر محیط و از بین بردن آنچه که بیمار را به یاد مصرف میاندازد و وسوسه را در او تشدید میکند
نقش خانواده در ترک اعتیاد | خانواده فراموش کرده
به دلیل غفلتی که اعضاء خانواده نسبت به یکدیگر در زمان مصرف داشتهاند، برنامه ریزی و فعالیتهایی که خانوادگی باشند، اهمیت زیادی پیدا میکند. پیاده روی، مسافرت، درست کردن یک وعده غذایی مفید برای ترک، و بازیهای گروهی میتواند از فعالیتهایی باشد که در این مرحله و حتی در برقراری یک رابطه منسجم و پایدار تاثیرگذار باشند.
خانواده نیز میتواند در جریان مشاورهها قرار بگیرد؛ تا بتواند با برخورد درست به بیمار معتاد کمک کند که به مواد بازگشت نداشته باشد. پس نقش خانواده در مراقبت از ترک همچنان باقی است. علاوه بر این لازم است خانواده بعد از ترک به فرد پاک شده اعتماد کنند و از سوءظن به او پرهیز کنند.