مرحله پیش تفکر (قبل از به فکر افتادن)
افراد دراین مرحله از مصرف خود راضی هستند و نگرانی نسبت به مصرف مواد خود نشان نمی دهند و جنبه های مثبت مصرف مواد بر جنبه های منفی آن غلبه دارد. هنوز باور ندارند که مصرف مواد تاثیرات مخرب بر رفتارشان دارد.دراین مرحله احساس لذت از مصرف مواد مخدر یا محرک دارند و بیمار پنهان کار وسرکش می باشد و هیچ وقت برای مشاوره و درمان مراجعه نمی کنند.
حالا شما به عنوان همسر یا والدین فرد بیمار بهتر است دراین مرحله چه اقدامی انجام دهید؟
اگر بخواهید برای درمان فوری فشار بیاورید نتیجه نخواهید گرفت.
بهتر است دراین مرحله به حفظ ارتباط مثبت با او به گفتگو بپردازید ودر مورد جوانب منفی خطرات اعتیاد با اوصحبت نمایید.(شما در این مرحله خودتان به تنهایی بدون حضور بیمار با مشاورین مشورت نمایید.)
مرحله پیش تفکر (قبل از به فکر افتادن)
دراین مرحله اعتیاد دیگر برایشان لذت بخش نیست.وعملکردهای فردی آسیب دیده وخلق وخو به ندرت عادی می باشد . افراد دراین مرحله درحال تصمیم گیری برای چگونگی تغییر هستند.یعنی فرد تصمیم دارد متوقف کند اما تعلل می کند.
درنهایت به فکر مراجعه برای مشاوره ودر مان است.همچنین انتقال به مرحله بعد که مرحله عمل است ممکن است زمان زیادی به طول انجامد.
مرحله تصمیم (آمادگی)
در این مرحله بیماران در مورد ادامه مصرف مواد دودل هستند. یعنی هم از مصرف لذت می برند وهم متوجه این هستند که مواد چه مشکلات ناخوشایندی برایشان ایجاد نموده است.در واقع تصمیم عمده ای به توقف ندارند اما گاهی به توقف مصرف مواد هم فکر می کنند.
این مرحله بهترین زمانی است که شما می توانید فرد را به سمت انتخاب درمان کمک نمایید، یادتان باشد رفتارهایی که باعث سرخوردگی و کاهش اعتماد بنفس بیمار می شود می تواند از حضور او در جلسه درمانی منصرف نماید. استفاده از خدمات مشاوره با حضور بیمار در این مرحله کمک کنده است.
مرحله عمل
دراین مرحله اعتیاد آزار دهنده است و شرایط خلقی خیلی بد است و فرد تصمیم کامل برای قطع مصرف مواد داشته وبرای درمان داوطلبانه آمادگی دارد.عموما اقدام به قطع رفتار می کند وبه اصطلاح به ته خط رسیده است و از مصرف بیزار شده وعوارض قطع درمان را می پذیرد و تحمل می کند.
نکته: اگر شرایط فرد بیمار برای ترک کامل مهیا نیست سعی کنید منطقی رفتار نمایید، و درمانی متناسب با شرایط او انتخاب نمایید.
مرحله نگاهداری (مهم ترین مرحله درمان)
فرد بیمار در این مرحله حس موفقیت در رهایی از مواد دارد و خوشبین به آینده خود می باشد. در این مرحله افراد تغییر کرده اند و برای حفظ تغییر تلاش می کنند. رسیدن به این مرحله نیازمند زمان است واحتمالا تنها پس از 12 الی 18 ماه امکان پذیر است.
اما دراین مرحله شما به عنوان همراه بیمار باید به او کمک کنید تا قبل از مرحله عود (بازگشت مجدد به مصرف) حرکتی رو به جلو داشته باشید.
کار مهم شما این است که با توجه به وضعیت بیمارتان عمل کنید.
در غیر این صورت احتمال بازگشت دوباره باعث مصرف مواد یا رها کردن برنامه های درمانی وجود خواهد داشت. هدف این است که انگیزه خود بیمار افزایش یابد تا تغییر از سوی خود بیمار صورت بگیرد واز جانب اطرافیان با پند و نصیحت تحمیل نشود. دراین صورت خود بیمار به ادامه درمان ترغیب می شود و احساس می کند به انتخاب و آزادی فردی او احترام گذاشته شده است بنابراین با شما و شبکه های حمایتی و درمانی بیشتر همراهی خواهد داشت.
نکته: بازگشت بعداز بهبودی کامل اتفاق می افتد نه بعد از قطع مصرف،
در واقع بعداز قطع مصرف لغزش صورت می گیرد. که در این صورت فرد باید به درمانگر خود اطلاع دهد و درمان مجدد آغاز شود و دلایل لغزش با کمک مشاور بررسی شود.