اختلال رشد هوشی یا کم توانی ذهنی به این معنی است . که فرد مهارت های لازم برای انجام فعالیت های روزمره را ندارد . و معمولا مهارت های مورد نیاز را دیرتر از هم سن و سالان خود یاد می گیرد . به عبارتی ساده بهره هوشی یا توانایی ذهنی این افراد کمتر از حد متوسط است . کم توانی ذهنی دارای درجات و انواع مختلف است . و از درجه خفیف تا بسیارشدید تقسیم بندی می شود .
کم توانی ذهنی چیست ؟
کم توانی ذهنی یا عقب ماندگی ذهنی با بهره هوشی پایین تر از حد متوسط و اختلال در مهارت های انطباقی مشخص می شود . منظور از مهارت های انطباقی انجام کارهای روزمره است . که به طور معمول در هر سن خاص ، توانایی انجام دادن آن توسط فرد انتظار می رود . این دسته از افراد قادر نیستند . کارهایی که هم سن و سال های آن ها به راحتی انجام می دهند . را انجام دهند .
هوش به معنای توانایی ذهنی در حل مسائل ، برنامه ریزی ، تصمیم گیری ، استدلال ، درک و… است . کسانی که هوش کمتری دارند . برای درک و یادگیری مسائل به زمان بیشتری نیاز دارند . به عبارتی در افرادی که هوش کمتری دارند . میزان یادگیری ، انجام کارهای روزمره ، درک مسائل ، برنامه ریزی ، حل مسئله و ….. کمتر و ضعیف تر از هم سن و سالان خودشان است .
| فوق تخصص روانشناس کودک درتهران |
بهره هوشی به وسیله آزمون سنجش توسط متخصصان مهارت های کودکان اندازه گیری می شود . امتیاز بهره هوشی به صورت متوسط 100 است . و اگر امتیاز بهره هوشی فردی کمتر از 70 تا 75 باشد . کم توان ذهنی به شمار می آید . که سن شروع آن زیر 18 سال است .
مشخصات افراد دارای کم توانی ذهنی
از خصوصیات افراد داری کم توانی ذهنی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
*- این دسته از افراد دارای ضریب هوشی پایین و زیر 70 هستند .
*- توانایی یادگیری پایین تری نسبت به هم سن و سالان خود دارند.
*- سازگار شدن با محیط پیرامون برای این دسته از افراد کار سختی است .
*- رشد حسی و حرکتی و گفتاری در این دسته از کودکان ضعیف است .
*- این افراد قادر به درک درست مسائل زندگی نیستند .
*- برای انجام مهارت های انطباقی نیاز به زمان بیشتری نسبت به هم سن و سالان خود دارند .
*- این دسته از افراد برای یادگیری نیاز به زمان بیشتر ،حمایت و تکرار دارند .
برای مشاوره با روانشناسان متخصص ما در امور مختلف مربوط به کودکان با ما تماس بگیرید.
انواع کم توانی ذهنی
کم توانی ذهنی دارای درجات مختلفی است . که از خفیف تا بسیار شدید تقسیم بندی می شود . عقب ماندگی ذهنی بر اساس مهارت را می توان به شرح جدول زیر طبقه بندی کرد:
|
میزان امتیاز بهره هوشی |
درجه کم توانی ذهنی |
مهارت مورد انتظار |
|
50 تا 70 |
خفیف |
آموزش پذیری |
|
35 تا 50 |
متوسط |
تربیت پذیر بالا |
|
25 تا 35 |
شدید |
تربیت پذیر پایین |
|
کمتر از 25 |
عمیق |
نیازمند نگهداری در موسسه ویژه |
*- کم توانی ذهنی خفیف
افراد کم توانی ذهنی خفیف تقریبا 85 درصد افراد دارای کم توانی ذهنی را تشکیل می دهند . بهره هوشی این افراد در مهارت های انطباقی بین 50 تا 70 است . ذهن کند تری نسبت به هم سن و سالان خود دارند . و از لحاظ جسمی طبیعی هستند . افراد دارای کم توانی ذهنی خفیف در سنین کودکی و تا قبل از دبستان قادر به برقراری ارتباط و انجام مهارت های اجتماعی هستند . و در زمینه رشد حسی حرکتی نیز دارای حداقل کم توانی هستند . اما بعد از کلاس اول و دوم دبستان که نیازهای تحصیلی افزایش پیدا می کند . کم توانی ذهنی تاثیر گذاشته و این افراد معمولا تا کلاس ششم بیشتر قادر به ادامه تحصیل نیستند . اما با استفاده از آموزش صحیح و تکرار بیشتر ، این افراد می توانند ؛ آرام آرام مهارت های اجتماعی و حرفه ای را یاد بگیرند . خود کفاء شده و تحت حمایت خانواده ، زندگی مستقلی داشته باشند .
*- کم توانی ذهنی متوسط
افراد کم توانی ذهنی متوسط حدودا 10 درصد افراد دارای کم توانی ذهنی را تشکیل می دهند . بهره هوشی این افراد در مهارت های انطباقی بین محدوده 35 تا 50 است . این افراد در کودکی و پیش از دبستان صحبت کردن را در حد متوسط یاد می گیرند . و تاخیر قابل توجهی در گفتار دارند . با سایرین ارتباط برقرار می کنند . اما رشد حسی حرکتی در این افراد با تاخیر و کم توانی همراه بوده و نیاز به مراقبت و پشتیبانی در حد متوسط دارند . در سنین مدرسه نیز غالب این افراد قادر به ادامه تحصیل بیش از کلاس دوم و سوم نیستند . و در سنین نوجوانی به دلیل کم توانی در یادگیری مهارت های اجتماعی دچار انزواء می شوند . اما این افراد تحت حمایت و آموزش می توانند . آرام آرام مهارت های اجتماعی را یاد گرفته و در بزرگسالی قادر خواهند بود ، در فعالیت های اجتماعی ساده شرکت کنند . اصول اولیه بهداشت و ایمنی را بیاموزند . از خود مراقبت کنند . و زندگی نسبتا مستقلی را داشته باشند .
*- کم توانی ذهنی شدید
افراد کم توانی ذهنی شدید حدود 4 درصد افراد دارای کم توانی ذهنی را تشکیل می دهد . بهره هوشی در این افراد در مهارت های انطباقی بین 20 تا 35 است . رشد حرکتی این افراد در کودکی بسیار ضعیف و آرام است . و از نظر گفتاری هم تنها کلماتی که برایشان اهمیت حیاتی دارد . را می توانند ، شناسایی کنند . و به طور کامل قادر به صحبت نیستند . و در برقراری مهارت های ارتباطی ضعیف هستند . اما می توانند ، مهارت ارتباطی ساده ای برقرار کنند . اغلب این افراد در نوجوانی می توانند ، در سطح کمی صحبت کرده و ارتباط برقرار کنند . و مسائل بهداشتی و ایمنی را آموزش ببینند . اما قادر به یادگیری مهارت و حرفه ای نیستند . این افراد در بزرگسالی تحت نظارت می توانند ، مهارت های مراقبت از خود را بیاموزند . اما برای حضور در اجتماع باید تحت مراقبت و پشتیبانی باشند .
*- کم توانی ذهنی عمیق
کم توانی ذهنی عمیق حدود 1 تا 2 درصد موارد کم توانی ذهنی را تشکیل می دهند . بهره هوشی در این افراد در مهارت های انطباقی کمتر از 20 است . بیشتر این افراد به سندروم های مادرزادی مبتلاء هستند . رشد حسی حرکتی این افراد در کودکی با تاخیر و کم توانی شدید همراه است . و قادر به برقراری ارتباط با دیگران نیستند . این افراد در کودکی نیازمند مراقبت و نظارت مستمر اطرافیان هستند . ودر نوجوانی تا حدودی رشد حرکتی را به دست می آورند . و به مراقبت از خود واکنش خوب نشان دهند . در بزرگسالی تا حدودی رشد حرکتی و کلامی بیشتری کسب می کنند . و می توانند ، مراقبت از خود را خیلی محدود بیاموزند . اما همچنان نیازمند مراقبت و پرستاری هستند . این افراد به صورت مستقل قادر به زندگی نیستند .
سبب شناسی یا علل کم توانی ذهنی
مواردی مانند عوامل قبل از تولد ، عوامل پس از تولد و عوامل محیطی و اجتماعی از علل ایجاد عقب ماندگی ذهنی است .
عوامل قبل از تولد : بیشترین علل عقب ماندگی ذهنی عوامل قبل از تولد می باشد . از عوامل قبل از تولد در ایجاد کم توانی ذهنی می توان مواردی مانند ژنتیک ، تغییرات کروموزمی ، عفونت های رحمی ، عوامل عفونی مثل سرخجه ، سیفلیس ، تبخال ، مصرف الکل و مواد مخدر را نام برد . این عوامل قابل پیشگیری بوده . و انجام آزمایش ها حین بارداری ، تغذیه سالم ، توجه به بهداشت و سلامت بدن می تواند ، از برور این اختلال جلوگیری کند .
عوامل پس از تولد : نارس به دنیا آمدن نوزاد حین زایمان ، وارد آمدن ضربات شدید به جمجمه کودک ، عفونت های دوران نوزادی ، عفونت مغزی ، تب و تشنج و .. می توانند خطر ابتلاء به کم توانی ذهنی را بالا ببرند . که در صورت مراقبت از کودک به ویژه تا قبل از 4 سالگی می توان از بروز این اختلال جلوگیری کرد .
عوامل محیطی و اجتماعی : این عوامل به صورت محدود می تواند ، باعث ایجاد کم توانی ذهنی در کودکان شود . از این عوامل می توان به مواردی مانند فقر ، شرایط اجتماعی و اقتصادی بد ، تغذیه نامناسب ، استرس و فشارهای زیاد به کودک و … اشاره کرد .
مطالب پیشنهادی : روانشناس و مشاور خانواده، بهترین روانشناس نوجوان در تهران
در آخر
تشخیص کم توانی ذهنی کودک باعث ایجاد پرشانی والدین و بروز استرس ، افسردگی ، احساس گناه ، شرم و خشم در والدین کودکان دارای کم توانی ذهنی می شود . بنابراین این والدین نیازمند حمایت های جدی و استفاده از مشاوره خانواده و فردی برای محدود کردن تاثیرات عقب ماندگی ذهنی کودکان خود هستند . چرا که استفاده از روش های توصیه شده توسط متخصصان این حوزه و آموزش های مهارت ارتباطی ، کلامی ، جسمی ، محیطی و … می تواند ، باعث افزایش کارایی ، اعتماد به نفس و رشد حسی ، حرکتی و گفتاری بهتر افراد دارای کم توانی ذهنی و فشار و استرس کمتر به خانواده ها شود .