روان شناسی کودکان پیش دبستانی

با توجه به تاثیر پررنگ دوران پیش از دبستان در پیشرفت تفکر کودکان و موفقیت های بعدی تحصیلی  و ورود کودکان در مرحله پیش دبستانی به یک محیط جدید و دور از خانواده، روان شناسی کودکان پیش دبستانی برای آماده سازی کودکان جهت ورود به محیط  و شرایطی جدید از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این محیط جدید، کودکان با فضای بزرگ‌تری آشنا می‌شوند، با افرادی غیر از افراد خانواده ارتباط می‌گیرند و کسانی غیر از والدین از آن ها مراقبت می‌کنند. کودکان در این محیط با هم سن و سال‌های خود آشنا می‌شوند، با آن ها در یک کلاس می‌نشینند و با هم یک کار گروهی را انجام می‌دهند.

این محیط جدید، تازگی و تفاوت زیادی برای آن‌ها  دارد. نوع رفتار و واکنش کودکان در این محیط جدید مشابه هم نیست و تفاوت دارد. برخی از این کودکان در محیط جدید خود را وفق داده و با هم سن های خود ارتباط برقرار می‌کنند. این در حالی است که برخی دیگر گوشه گیری می‌کنند یا برخی دچار استرس می‌شوند و بعضی از آن ها به رقابت با سایرین می‌پردازند. روان شناسی  کودکان پیش دبستانی ضمن آماده سازی و سازگاری کودکان با محیط جدید در رشد تفکر، کشف استعدادها و توانایی‌ها، محدودیت ها و امکانات کودکان کمک بزرگی برای والدین است که می‌تواند منجر به بهبود تحصیلی، ثبات عاطفی و شخصیتی برای آینده آن‌ها باشد.

روان شناسی کودکان پیش دبستانی

خصوصیات کودکان پیش از دبستان

از خصوصیات جسمانی کودکان پیش دبستانی می‌توان به مواردی مانند: جنب و جوش زیاد، انرژی فراوان، عادت به استفاده از یک دست (90 درصد راست دست هستند )، عدم توانایی برای نشستن ساکت و آرام به مدت طولانی و… اشاره کرد.

از خصوصیات اجتماعی کودکان پیش دبستانی می‌توان مواردی مانند داشتن یک یا دو دوست نزدیک و تغییر به سرعت دوستی‌ها  ، داشتن گروه‌های باز کوچک، علاقه به بازی‌های نمایشی، تاثیر از برنامه‌های تلویزیونی و… را عنوان کرد.

از خصوصیات عاطفی کودکان پیش دبستانی می‌توان به ابراز آشکار عواطف، تخیل فعال، لکنت زبان، ترس‌های زیاد و حسادت اشاره کرد .

یکی از مشکلات بیشتر کودکان لج بازی است. لج بازی کودکان معمولا از سنین 3 سالگی شروع می‌شود. در این دوران کودکان برای اثبات موجودیت خود و حفظ استقلال در مقابل خواست و نظر والدین مخالفت می‌کنند. در صورتی که این روند لج بازی ادامه پیدا کند و به درستی رفتار نشود، می‌تواند  برای آینده آن ها مشکلاتی ایجاد کند.

ویژگی‌های تفکر کودک پیش از دبستان

اکثر والدین به نحوه و رشد تفکر کودکان پیش دبستان توجهی ندارند. با این وجود محققان به وجود رابطه‌ای بین تفکر و گفتار اشاره می‌کنند. جهت آشنایی والدین با تفکرات کودکان در زیر به بخش کوچکی از تفکرات کودکان اشاره می‌شود.

تفکر تخیلی

کودکان در سنین 5 تا 7 سالگی تفکر تخیلی بالایی دارند و می‌توانند در مورد موضوعی بدون حضور مستقیم خود توضیح دهند و راجع به آن خیال پردازی کنند.

تفکر سحر آمیز

کودکان در این سن فکر می‌کنند آرزوها و احساسات آن‌ها بر اتفاقات  اطراف شان تاثیر می‌گذارد. به طور مثال، اگر خواهر او مریض باشد، کودک علت مریضی او را می‌تواند  به تصور خود مبنی بر این که با خواهرش دعوا کرده و در آن لحظه فکر کرده خواهرش نباشد نسبت دهد. این تفکرات غیرمنطقی می‌توانند منجر به حس گناه و اضطراب در کودک شوند. پس لازم است جهت جلوگیری از ایجاد احساس گناه ضمن آشنایی با نحوه تفکر کودک با او صحبت کنید و علت مسائل را برای او توضیح دهید.

تفکرخود محوری

کودکان در سنین زیر 5 سال تفکر خود محور دارند. در تفکر خود محور کودک نمی‌تواند خود را از بیرون ببیند یا نمی‌تواند  شرایطی را که نیاز به جدا شدن از خود و درک موقعیت دیگران باشد را بفهمد. کودک در این سنین خود را در مرکز دنیا می‌بینند و دنیا را از زوایه خود می‌بیند. برای همین اگر به او گفته شود آرام تر بازی کند تا برادر او درس بخواند، وی قادر نیست خود را به جای برادرش بگذارد و موقعیت برادرش را درک کند و به خاطر او آرام تر بازی کند. زیرا توانایی شناختی لازم برای این کار را پیدا نکرده است.

زنده پنداری

كودك در سنين پيش دبستاني ، ويژگي‌‌هاي انساني را به اشياي بي جان نسبت مي‌‌دهد . بنابراين زماني كه در هنگام دويدن،  یا بازی کردن با ميز برخورد مي‌‌كند و به زمين مي‌‌خورد، ممكن است بگويد اين ميز است كه عمداً باعث زمين خوردن وي شده است.

درك زمان

كودك پيش دبستانی نمي‌‌‌تواند  طول مدت زمان را دقيقاً درك كند. وي زمان را در ارتباط با برنامه روزانه خودش درك مي‌‌كند، بنابراين وقتي مي‌‌خواهيد زمان انجام كاري را به او يادآوري كنيد. لازم است آن را در رابطه با كارهاي روزانه بيان كنيد. مثلاً براي اينكه به کودک نشان دهيد 20 روز ديگر به مسافرت خواهيد رفت، مي‌‌توانيد از يك تقويم بزرگ استفاده كنيد و گذشت هر روز را با يك علامت مشخص كنيد و به او نشان دهید.

آماده سازی کودکان پیش دبستانی

بر اساس توانایی‌های کودکان، روش هایی برای آماده سازی تفکر کودکان پیش دبستانی وجود دارد که از این میان می‌توان به صورت خلاصه به  موارد زیر اشاره کرد

1- برای آماده سازی کودکان قبل از دبستان با  آموزش مهارت‌های حرکتی، کلامی، تقویت ذهن و تفکر کودکان، شناخت شکل‌ها و شناخت رنگ‌ها کودک خود را برای ورود به این مرحله آماده کنید .

2- در اختیار گذاشتن فعالیت‌هایی که نیاز به تفکر کودک دارد. مانند بهره گیری و استفاده از اسباب بازی‌های آموزشی مناسب مثل مجموعه چیدنی، جور کردن قطعات پازل و بازی کودکان می‌تواند زمینه ساز تقویت ذهن، یادگیری و تجزیه و تحلیل باشد که به تقویت تفکر کودکان کمک خواهد کرد.

3- از کودک خود بخواهید  آرزوهایش را بیان کند و با سوال کردن از کودک در خصوص این که چگونه می‌خواهد به آرزوهایش برسد، تفکر کودک خود را تقویت کنید.

4- بیشتر کودکان در سال های 5-6 سالگی نمی‌توانند زمان گردش و استراحت را از هم تشخیص دهند و آن را تفکیک کنند. در چنین شرایطی باید با شکیبایی زمان انجام هر کاری را  به آن‌ها آموزش دهید.

5- تفکر خلاقانه در کودکان در سنین 3-4 سالگی آغاز می‌شود. سعی کنید با تحریک تخیل کودک، به رشد تفکر خلاقانه کودک خود  کمک کنید. رشد خلاقیت کودک می‌تواند زمینه ساز نوآوری در آینده شود.

نکاتی مهم در روان شناسی کودکان پیش دبستانی

1- برای ذهن فعال کودک شما سوالات بسیاری به وجود می‌آید. سعی کنید. به سوالات کودکان به نحوی صحیح و با صبر پاسخ دهید.

2- با تقویت روحیه کنجکاوی در کودکان زمینه تفکر را در کودکان تقویت کنید.

3-با شناسایی توانایی‌ها و استعدادهای کودک سعی کنید او رادر انجام درست کارهایش تشویق کنید.

4-  باافزایش دانایی و تقویت توانایی‌های کودک زمینه انگیزه لازم و تلاش برای دانستن بیشتر برای کودکان را فراهم کنید.

5-  اعتماد به نفس کودکان را تقویت کنید. این احساس در او به وجود آید که فکر او نیز دارای ارزش است و می‌تواند مفید واقع شود.

6- کودکان تفاوت‌های فردی با هم دارند. تفاوت های فردی کودک‌تان را بشناسید و با شناخت استعدادها‌، توانایی‌ها و نقاط ضعف او کودک را در ایجاد خلاقیت هدایت کنید .

7- با شناخت توانایی‌ها و استعدادهای کودک خود، از کودک‌تان به اندازه توانایی‌اش انتظار داشته باشید.

8- اجازه دهید کودکان مشکلاتشان را خودشان حل کنند و با کمک به آن‌ها ترس و اضطراب ناشی از مواجه شدن با مشکلات را از آنان دور کنید.

9- با  ارائه روش‌های مختلف برای حل مشکلات کودکان، راه‌های اندیشیدن را به کودک خود آموزش بدهید.

در آخر

با توجه به تاثیر پررنگ دوران پیش از دبستان در پیشرفت تفکر کودکان و موفقیت های بعدی تحصیلی، روان شناسی کودکان پیش دبستانی از اهمیت بالایی برخوردار است. روان شناسی کودکان پیش دبستانی و دبستانی. ضمن  آموزش والدین در نحوه برقراری ارتباط صحیح با کودک، کشف استعدادها، توانایی‌ها، محدودیت‌ها و رفع  مشکلات رفتاری، لج بازی، مشکلات یادگیری و… می‌تواند در رشد تفکر، آماده سازی کودک پیش دبستانی و سازگاری. او با محیط جدید و بهبود آینده شغلی، موفقیت های  تحصیلی و عاطفی کودک شما موثر واقع شود.